همه‌ی ما اپلیکیشن‌های پیام‌رسان‌ گوناگونی روی گوشی و کامپیوتر خود داریم که همه‌ی آن‌ها تقریبا یک کار انجام می‌دهند؛ ارسال پیام‌های متنی، صوتی یا تصویری به دوستان و آشنایان. اما بیشتر کاربران با اینکه اپلیکیشن‌های مختلفی را نصب کرده‌اند؛ از بیشتر آن‌ها هیچ استفاده‌ای نمی‌کنند و تنها با یک یا دو اپلیکیشن کار می‌کنند. استفاده از چند پیام‌رسان مختص ایران نیست و در بسیاری از کشور‌های جهان نیز عموم کاربران به‌صورت هم‌زمان از چند پیام‌رسان برای رفع نیاز‌های خود بهره می‌برند. مثلا عده‌ای تنها از آی‌مسیج استفاده می‌کنند. عده‌ای دیگر از واتساپ، تلگرام، سیگنال یا پیام‌رسان فیسبوک. در این مقاله می‌خواهیم به این سؤال پاسخ دهیم که چرا به نیازمند استفاده از چندین پیام‌رسان مختلف هستیم. در ابتدا شرح مختصری از تاریخچه‌ی اپلیکیشن‌های پیام‌رسان را بیان می‌کنیم.

سرویس پیام کوتاه یا SMS نخستین پیام‌رسان محسوب می‌شود که در سال ۲۰۰۵ راه‌اندازی شد و در آن زمان تنها راه ارسال پیام‌های کوتاه متنی بین کاربران بود؛ البته حتی در آن زمان هم اپلیکیشن‌های پیام‌رسان فوری مانند MSN Messenger و AIM نیز برای ویندوز عرضه شده بود؛ اما کاربران تنها گاهی اوقات از آن‌ها استفاده می‌کردند و زمانی‌که از کامپیوتر خود دور بودند، چاره‌ای به جز ارسال SMS نداشتند.

البته سرویس پیام کوتاه که هنوز هم کم‌و‌پیش از آن استفاده می‌شود، محدودیت‌‌های زیادی دارد که یکی از آن‌ها محدودیت تعداد کاراکترهای یک پیام است و پیام را تنها برای افرادی می‌توانید ارسال کنید که شماره‌ی همراه آن‌ها را داشته باشید؛ درضمن ارسال پیام کوتاه به‌صورت مداوم و به تعداد زیاد می‌تواند هزینه‌ی قابل توجهی را به شما تحمیل کند و اگر قبض تلفن همراه خود را پرداخت نکنید، از فرستادن پیام نیز محروم می‌شوید. البته زمانی‌که SMS تنها ابزار پیام‌رسانی در تلفن‌های همراه بود، کاربران مجبور نبودند بین اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مختلف سوییچ کنند و همه‌ی پیام‌ها تنها در یک پوشه قرار داشت.

با فراهم شدن امکان استفاده از اینترنت در گوشی‌ها (مخصوصا اینترنت همراه)، شرکت‌های غول فناوری و استارتاپ‌‌ها نخستین اپلیکیشن‌‌های پیام‌رسان آنلاین را عرضه کردند که از آن زمان تاکنون رایگان بوده‌اند. استفاده از اپلیکیشن آی‌مسیج پس از عرضه‌ی آن در میان کاربران گوشی‌های آیفون در آمریکا فراگیر شد؛ زیرا این امکان را برای کاربران فراهم می‌کرد که SMS را نیز دریافت یا ارسال کنند. از واتساپ هم استقبال خوبی شد و هنوز هم دراروپا و سایر نقاط جهان طرفداران خود را دارد؛ زیرا در آن به حفظ حریم خصوصی افراد توجه ویژه‌ای شده است. وی چت هم توجه چینی‌ها را به خود جلب کرد؛ زیرا امکانات زیادی را برای کاربران فراهم کرده بود؛ از خرید موسیقی گرفته تا خرید خودرو.

امروز شما نام بسیاری از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مانند تلگرام، وایبر، سیگنال، اسکایپ، اسنپ‌ چت، اسکایپ، کیلک (Kilk)، کیوکیو (QQ) و مسنجر (Messenger) و... را شنیده‌اید و برخی از آن‌ها را روی گوشی خود نصب کرده‌اید که مسلما تعداد آن‌ها پیش از یک اپلیکیشن است؛ زیرا در بسیاری از موارد تنها یک اپلیکیشن نمی‌تواند نیاز کاربران را برطرف کند. شما هم قطعا برای برقراری ارتباط با افراد مختلف از پیام‌رسان‌های مختلفی استفاده می‌کنید.

درضمن به‌دلیل اینکه هر یک از این اپلیکیشن‌ها فناوری‌های مختص به خود را دارند، نمی‌توان از یک اپلیکیشن برای پیام‌ دادن به کاربران سایر اپلیکیشن‌ها استفاده کرد؛ به‌عنوان مثال پیام‌رسان‌های قدیمی دارای قابلیت هم کنش‌پذیری یا تعامل‌پذیری هستند که امکان ایجاد ارتباط بین آن‌ها و سایر سامانه‌های دارای این قابلیت را فراهم می‌کند؛ مثلا اپلیکیشن گوگل تاک از پروتکل باز جابِر «Jabber» بهره می‌برد که باعث می‌شود کاربران آن بتوانند به سایر افرادی که در هر نقطه از جهان از این پروتکل استفاده می‌کنند، پیام بدهند.

اپل امکان دسترسی به آی‌مسیج در سایر ابزارها و حتی دستگاه‌های اندرویدی را فراهم نمی‌کند؛ زیرا در این صورت کاربران می‌توانند برای استفاده از این اپلیکیشن، به‌جای آیفون به‌راحتی از دستگاه‌های دیگری استفاده کنند. درواقع اپلیکیشن‌های پیام‌رسان نمونه‌ی بارز از اپلیکیشن‌هایی هستند که ساختار محافظت‌ شده‌ای دارند.

البته SMS برخلاف بسیاری از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان، دارای پتلفرم باز است و برخلاف معایبی که دارد، هنوز هم مانند ایمیل از آن استفاده می‌شود. SMS سرویسی است که با هر گوشی و هر اپراتور سرویس‌دهنده‌ای می‌توانید از آن استفاده کنید. با اینکه ارسال SMS هزینه‌ی نسبتا قابل توجهی دارد؛ اما زمانی تنها سرویس قابل‌ اعتماد برای ارسال پیام محسوب می‌شد.

آینده‌ی اپلیکیشن‌های پیام‌رسان

امیدواریم اپلیکیشن‌های پیام‌رسان در آینده ساده‌تر شود. نشریه‌ی نیویورک تایمز در ماه ژانویه‌ی سال جاری اعلام کرد که فیسبوک قصد دارد اپلیکیشن پیام‌رسان خود را با اینستاگرام و واتساپ ادغام و آن‌ها را به یک زیرساخت تبدیل کند؛ این ویژگی باعث می‌شود کاربران بتوانند بدون نیاز به سوییچ کردن بین اپلیکیشن‌های مذکور، به کاربران آن‌ها پیام دهند؛ البته اگرچه این ویژگی در ظاهر ویژگی خوبی به نظر می‌‌رسد، اما بسیاری از کاربران آن را نمی‌پسندند؛ زیرا اکثر کاربران اینستاگرام و واتس آپ را به‌دلیل اینکه اپلیکیشن‌های مجزایی هستند، دوست دارند؛ البته از سویی دیگر ادغام آن‌ها با یکدیگر، امکان مرور کلی عادات و فعالیت‌های کاربران را برای فیسبوک فراهم می‌کند.

زمانی‌که تنها از یک پیام‌رسان استفاده کنید، دسترسی هکرها به اطلاعات کاربران بسیار راحت‌تر می‌شود؛ زیرا تمام اطلاعات کاربران تنها در یک اپلیکیشن قرار می‌‌گیرد؛ البته زمانی هم که کاربران از چند اپلیکیشن استفاده کنند، دسترسی به اطلاعات آن‌ها غیرممکن نیست و فقط دشوارتر می‌شود. به همین دلیل کاربرانی که درمورد حفظ امنیت اطلاعات شخصی خود، حساس هستند، از اپلیکیشن‌های مختلف استفاده می‌کنند تا ردیابی اطلاعات آن‌ها توسط هکرها کمی دشوارتر شود.

پروژه‌های دیگری نیز برای تقویت اپلیکیشن‌های پیام‌‌رسان باز در نظر گرفته شده‌اند که یکی از آن‌ها Rich Communication Service یا سرویس‌های ارتباط غنی (RCS) است که می‌‌تواند جایگزین مناسبی برای SMS است؛ زیرا کاربران این سرویس‌ها می‌توانند از خدماتی نظیر ارسال پیام‌های متنی طولانی‌تر و تصویر بهره‌مند شوند. اپراتورهای تلفن‌ همراه و شرکت‌های تولید کننده‌ی گوشی نیز در سال‌های اخیر از این سرویس‌ها استقبال کرده‌اند.

سرویس‌های ارتباط غنی می‌توانند امکان استفاده از برخی از قابلیت‌های آی‌مسیج مانند مشاهده‌ی تصاویر و اطلاع از آنلاین یا نبودن مخاطب مورد نظر را در پلتفرمی باز برای کاربران فراهم سازند. همچنین کاربران این سرویس‌ها می‌توانند از وضعیت تایپ مخاطب نیز مطلع می‌شوند (نمایش عبارتی مشابه عبارت is typing در تلگرام). یکی دیگر از قابلیت‌های RCS، امکان استفاده از آن‌ها برای تمام شرکت‌های تولیدکننده‌ی گوشی و اپراتورهای تلفن‌همراه است.

با وجود اینکه گوگل برای گسترش استفاده از استاندارد RCS، با جدیت آن را به کار گرفته و در اندروید نیز ادغام کرده است، هنوز هم روند اجرای گسترده‌ی آن به کندی پیش می‌رود و مشکلات زیادی در رابطه با این موضوع وجود دارد. یکی از این مشکلات، امتناع اپل از استفاده از این سرویس‌ها است؛ با اینکه شرکت‌های بزرگی همچون گوگل، مایکروسافت،سامسونگ، هواوی، اچ تی سی، ایسوس و چند شرکت دیگر، تعهداتی را برای اجرای RCS مطرح کرده‌اند، اما اپل سکوت کرده است؛ احتمالا دلیل این موضوع  ارائه‌ی ای مسیج بود که قابلیت‌ها و ویژگی‌های کمتری نسبت به RCS دارد؛ البته اجرای گسترده‌ی پلتفرم RCS به پشتیبانی اپراتورهای تلفن‌ همراه نیز بستگی دارد که اقدامات لازم برای دستیابی به این هدف را به‌دلیل اینکه نیازمند سرمایه‌ی زیادی است، با سرعت کمی انجام می‌دهند.

متاسفانه به نظر می‌رسد که سرعت روند اجرای RCS در بلند مدت نیز بهتر نخواهد شد. با اینکه اکنون در دنیای فناوری بسیاری از حوزه‌های فعالیتی تقریبا در انحصار شرکت‌های بزرگ خاص قرار دارند (مثلا فعالیت‌های مرتبط با جست‌وجو در انحصار گوگل و فعالیت‌های اجتماعی در انحصار فیسبوک قرار دارد)، اما در مورد پیام‌رسانی هنوز این چنین نیست؛ زیرا پیام‌رسانی به بخش‌های مختلفی تقسیم شده و جابه‌جا شدن بین اپلیکیشن‌های مختلف برای بسیاری از کاربران کار دشواری است؛ اما اگر شرکتی مانند فیس‌‌بوک اپلیکیشن‌های مطرح پیام‌رسان را کنترل کند و به حفظ حریم خصوصی نیز توجه ویژه‌ای شود، کاربران احساس امنیت می‌کنند و در نتیجه از کوچ آن‌ها به اپلیکیشن‌های دیگر جلوگیری می‌شود.

در‌حال‌حاضر حداقل یک راه‌حل وجود دارد که می‌تواند استفاده از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان را برای کاربرهای کامپیوتر کمی راحت‌تر کند، استفاده از اپلیکیشن‌های مانند فِرنز (Franz) و رمباکس (Rambox) که تمام اپلیکیشن‌های پیام‌رسان شما را در یک پنجره قرار می‌دهد و می‌توانید سریع‌تر بین آن‌ها سوییچ کنید؛ اما در پلتفرم موبایل هنوز راه‌حلی ارائه نشده و استفاده از یک سرویس به‌جای چند اپلیکیشن هم چندان امکان‌ پذیر نیست.